Het Hermannsdenkmal nabij Detmold uit de negentiende eeuw. Het monument werd ontworpen door Ernst von Bandel en torent met maar liefst 53 meter ver boven het omgeven landschap uit. Bron: Tsungam (CC BY-SA 4.0).
Arminius en de Slag bij het Teutoburgerwoud
De Slag bij het Teutoburgerwoud vond plaats in het jaar 9 n.Chr. in het Teutoburgerwoud in Germania, in het huidige Nedersaksen, Duitsland. Hier werden drie Romeinse legioenen van veldheer Publius Quinctilius Varus verslagen door een verbond van Germaanse stammen onder leiding van legeraanvoerder Arminius. Hiermee werd de Romeinse opmars in Germania een halt toegeroepen.
Aan het einde van de tweede eeuw v.Chr. kwamen de Romeinse legioenen in aanraking met de Germanen. In verschillende conflicten werden de Germanen verslagen en tot aan 58 v.Chr. bleef het strijdtoneel relatief rustig. In dat jaar voerde Julius Caesar oorlog tegen Gallië. Toen Augustus in 27 v.Chr. werd aangesteld als keizer, had hij als doel het rechtsrijnse gebied tot een Romeinse provincie te maken. Dit leidde tot een aantal nieuwe conflicten, waarop de keizer zijn stiefzoon en generaal Nero Claudius Drusus stuurde om orde op zaken te stellen. Hij behaalde enkele overwinningen maar slaagde er niet in grote delen van Germania in te nemen. Zijn broer Tiberius, de latere keizer, volgde Drusus op. Hij zag geen nut in verdere veroveringen van het arme Germaanse land, maar vanwege de dood van Drusus kon hij het zich niet veroorloven om zich terug te trekken; dat zou voorkomen als een nederlaag. In het jaar 4 n.Chr. gaf keizer Augustus Tiberius opdracht delen van het Germaanse land te veroveren, ditmaal meer oostwaarts in het huidige Tsjechië en Slowakije, maar ook Tiberius slaagde hier niet in. Naar alle waarschijnlijkheid was het in het jaar 6 n.Chr. dat Tiberius in Germania werd opgevolgd door een goede vriend van keizer Augustus: Publius Quinctilius Varus.[1] Hij kreeg de opdracht om van het land tussen de Rijn en de Elbe een permanente Romeinse provincie te maken.
Hoewel het Rome in deze tijd nog niet was gelukt van het gehele oostelijke gebied van de Rijn een Romeinse provincie te maken, was de bevolking al wel enigszins geromaniseerd en zagen sommige inwoners zichzelf als bondgenoten van de Romeinen. Enkele Germanen hadden zelfs het Romeins burgerschap verkregen. Arminius – dit was zijn Romeinse naam – was hier een van. Hij stamde af van de Cherusken en leefde van ca. 18 v.Chr. tot ca. 21 n.Chr. Hij leerde de Latijnse taal, verkreeg het Romeinse burgerschap en werd geïntegreerd in het Romeinse leger. Vanaf 5 tot 9 n.Chr. was hij officier en had hij het commando over een aantal legioenen.
De opstand tegen Varus in 9 n.Chr. kwam voor de Romeinen totaal onverwacht. Een deel van het Romeinse leger had zich tegen Varus gekeerd. Arminius was hier een van. Hij had een verbond gecreëerd tussen een aantal Germaanse stammen. Op 9 september in het jaar 9 leidde hij de Romeinse 17e, 18e en 19e legioenen en een aantal cavalerie-eenheden in een hinderlaag die zijn weerga niet kende. De legers moesten door een smalle strook land, omgeven door hellingen en bos en werden hier overvallen en volledig in de pan gehakt door de Germanen. Maar liefst 18.000 Romeinen – soldaten, maar ook vrouwen, kinderen en slaven – kwamen hierbij om. Het was een van de grootste verliezen in de Romeinse geschiedenis.
De nederlaag kwam hard aan bij de Romeinen. Keizer Augustus stuurde opnieuw zijn stiefzoon Tiberius naar de Rijn om de leiding te nemen. Onder zijn leiding vonden meer veldslagen plaats. Toen Tiberius in het jaar 14 Augustus opvolgde als Romeinse keizer, stelde hij Germanicus aan om de strijd tegen de Germanen voort te zetten. Nieuwe gevechten volgden, die opnieuw veel Romeinse slachtoffers veroorzaakten. Wel lukte het Germanicus om stabiliteit in de regio ten oosten van de Rijn te ontwikkelen. Ook heroverde hij de Noordzeekust en het gebied rond de rivier de Lippe. De Romeinse eer was enigszins hersteld. Ook liet Germanicus de vele Romeinse gesneuvelden begraven en nam hij de zwangere vrouw van Arminius gevangen. Arminius’ zoon groeide daardoor op in gevangenschap. Arminius zelf trachtte na zijn overwinning zijn positie in Germania uit te bouwen. Waarschijnlijk in het jaar 21 werd hij vermoord door Germaanse verwanten.
Germanicus zag zijn prestaties
als iets glorieus en werd daarom bij terugkomst in Rome onthaald met een grote
triomftocht. Keizer Tiberius koos er uiteindelijk voor om verdere veroveringen
in het Germaanse gebied te schrappen. Hij liet de Romeinen het gebied rond de
Lippe verlaten en de Germaanse stammen waren weer aangewezen op zichzelf. De Romeinse
grens, de limes, werd verstevigd en voor lange tijd vastgesteld.
[1] “Publius Quinctilius Varus,” Livius, geraadpleegd op 3 januari, 2020, https://www.livius.org/articles/person/quinctilius-varus/.
